Orta əsrlərdən müasir dünyaya qədər keyfiyyətin idarə edilməsinin tarixinin necə formalaşdığını bilirsinizmi? Bu bloqda sizə Juran və Deming kimi önçülərin bugünkü keyfiyyət sistemlərini necə formalaşdırdığını, onların izindən gedən digər tarixi şəxslərin bu sistemi necə inkişaf etdirdiyini öyrənəcəksiniz.
Keyfiyyətin idarə edilməsi müasir peşə kimi görünə bilər, lakin onun mənşəyi orta əsrlər Avropasına qədər gedib çıxır. Keyfiyyətə nəzarət üsullarının bənzər formaları əsrlər boyu istifadə olunaraq 1700-cü illərin ortalarından 19-cu əsrin əvvəllərinə qədər Sənaye İnqilabı boyunca bir çox müəssisələrdə quruldu.
Keyfiyyət idarəetməsinin müasir prototipi 1920-ci illərdə Walter A. Shewhart tərəfindən statistik seçmənin tətbiqi ilə formalaşmağa başladı. Sənayelər məhsuldarlığa artan tələblərlə üzləşdikcə, strukturlaşdırılmış keyfiyyətə ciddi ehtiyac yarandı. Joseph M. Juran və W. Edwards Deming kimi nüfuzlu şəxslər bu texnikaların inkişafında mühüm rol oynadılar.
Joseph M. Juran keyfiyyətin idarə edilməsinə verdiyi mühüm töhfələrlə tanınır. Onun işi ümumi keyfiyyətə təsir edən qüsurların əsas səbəblərini müəyyən edən Pareto prinsipini vurğulayırdı. Juranın yanaşması təhsil və təlim də daxil olmaqla idarəetmə aspektlərini əhatə etmək üçün məhsulun keyfiyyətindən kənara çıxdı. Onun ilk dəfə 1951-ci ildə nəşr olunmuş nüfuzlu “Keyfiyyətə Nəzarət Kitabçası” bu sahədə mühüm mənbə olaraq hələ də öz yerini qoruyur. Juranın 1954-cü ildə Yaponiyaya səfəri keyfiyyət proseslərində dəyişikliklərə səbəb oldu. Belə ki, yapon ixracının keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırdı və qlobal keyfiyyət standartlarına təsir etdi.
Digər əsas fiqur olan W. Edwards Deming idarəetmə təcrübələrində keyfiyyətə nəzarət üsullarını tətbiq etmək üçün Shewhartın prinsiplərini genişləndirdi. Onun ABŞ Siyahıyaalma Bürosu və daha sonra yapon sənayesi ilə işi keyfiyyətin idarə edilməsinə böyük təsir göstərdi. Deming-in prinsipləri Yaponiyanın müharibədən sonrakı iqtisadi bərpasına öz töhfəsini verdi və daha sonra Ford kimi böyük ABŞ şirkətlərinə təsir göstərərək keyfiyyət və gəlirliliyin əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmasına səbəb oldu.
1970 və 1980-ci illərdə Motorola tərəfindən hazırlanmış Just in Time (JIT) və Six Sigma da daxil olmaqla keyfiyyətin təkmilləşdirilməsi üzrə yeni təcrübələr üzrə nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksəliş müşahidə edildi. Keyfiyyət idarəetmə sertifikatlaşdırma sistemlərinin təkamülü də ISO 9001 standartlarının buraxılması da daxil olmaqla, əsas mərhələlərlə bu dövrü qeyd etdi. Bu standartlar təşkilatlara yüksək keyfiyyətli təcrübələrə nail olmaq və saxlamaqda rəhbərlik etməyə davam edir.
Bundan əlavə aşağıda keyfiyyət sistemlərinin əsasının qurulmasında rolu olan digər tarixi şəxsiyyətləri və onların prinsipləri ilə tanış ola bilərsiniz:
Philip Crosby - Keyfiyyəti "sıfır xəta" prinsipi ilə müəyyən edən Crosby keyfiyyətin idarə edilməsində profilaktik yanaşmaların vacibliyini vurğulamış və “keyfiyyət haqqı” konsepsiyasını hazırlayaraq proseslərə öz töhfəsini vermişdir.
Kaoru Ishikawa - Keyfiyyətə nəzarətin inkişafında mühüm obrazlardan biri sayılır. Ishikawa "Ishikawa Flower" (balıq sümüyü diaqramı) kimi keyfiyyət alətləri yaratmışdır.
Genichi Taguchi - Taguchi keyfiyyəti yaxşılaşdırmaq üçün statistik metodlar və eksperimental dizayn üsullarını inkişaf etdirdi. Taguchi metodu məhsul və prosesin keyfiyyətini optimallaşdırmaq üçün istifadə olunur.
Keyfiyyət idarəetməsi üzrə sertifikatlaşdırma sistemlərinin təkamül prosesində əsas tarixlər və hadisələr:
• 1959: ABŞ Müdafiə Departamenti MIL-Q 9858 Standartını yaratdı
• 1969: MIL-Q 9858 keyfiyyət təminatı sistemləri üçün NATO-nun AQAP seriyası standartlarına yenidən baxıldı
• 1974: BSI BS 5179 “Keyfiyyət Təminatı üçün Təlimatlar” dərc edildi
• 1979: BSI BS 5750 seriyalı standartlar dərc edildi
• 1987: ISO (Beynəlxalq Standartlaşdırma Təşkilatı) BS 5750 seriyasına əsaslanan ISO 9001 standartlarını yaradıldı
• 1994: ISO 9001 standartlarının ilk reviziyası yaradıldı
• 2000: ISO ikinci reviziyasını buraxandan sonra ISO 9002/3-ü 9001-ə birləşdirildi
• 2008: ISO 9001-in üçüncü reviziyası buraxıldı
• 2015: ISO 9001:2015 yaradıldı və daha sonra digər ISO standartlarının yaradılmasına start verildi
Bu gün keyfiyyət idarəetmə sistemləri Juran, Deminq və digər qabaqcılların qoyduğu təməllər üzərində qurulub. Davamlı inkişaf edən ISO standartları kimi texnikalar keyfiyyətin yüksəldilməsində mühüm rol oynayır. Effektiv keyfiyyət təşəbbüslərinin layihələndirilməsi və həyata keçirilməsi ilə bağlı daha çox məlumat əldə etmək üçün Global Management-in Keyfiyyət Təminatı və Keyfiyyətə Nəzarət komandasına müraciət edə bilərsiniz. Qeyd edək ki, Global Management şirkətiniz üçün beynəlxalq idarəetmə sistemlərinə əsaslanan ISO 9001, ISO 14001, ISO 45001 sertifikatlarının tətbiqində və alınmasında köməklik edə bilər.
